Od pewnego czasu obowiązujące przepisy nakładają na instytucje pożyczkowe przymus podawania dokładnych informacji na temat całkowitych kosztów pożyczki.
Jak możemy się przekonać chociażby oglądając telewizję, obowiązek ten dotyczy również reklam wszelkich produktów pożyczkowych: zarówno banki, jak i instytucje pozabankowe w każdej reklamie muszą umieścić informacje na temat RRSO oferowanej pożyczki.
Warto jednak pamiętać, że Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania jest konstruktem złożonym, a jej struktura może znacząco różnić się w zależności od charakterystyki poszczególnej oferty.
RRSO informuje nas tylko i wyłącznie o tzw. bazowych kosztach konkretnej pożyczki, a więc z definicji nie uzyskujemy w ten sposób wszystkich informacji.
Na przykład na temat możliwych kosztów dodatkowych wynikłych z przedłużenia lub refinansowania pożyczki, opłat wynikających z przekroczenia terminu spłaty lub też sytuacji, gdy na skutek niedopełnienia przez nas określonych w umowie wymagań, zostaniemy wyłączeni z możliwości uczestnictwa w trwającej promocji.
Kolejna kwestia to fakt, że w polskich realiach nie wszystkie podmioty oferujące produkty pożyczkowe/kredytowe posiadają status banków, kas spółdzielczo-oszczędnościowych lub instytucji pożyczkowych, a więc klient nie w każdej sytuacji powinien ufać temu, co dany podmiot zamieszcza na przykład na swojej witrynie internetowej.
Jakie więc faktory konkretnie wchodzą lub mogą wchodzić w skład kosztów pożyczki? W jakich przypadkach powinniśmy zachować szczególną czujność, nawet jeżeli zarówno oferta danego podmiotu, jak też sama umowa o udzieleniu pożyczki wydają się nam jasne i zrozumiałe?
Co wchodzi w skład kosztów pożyczki?
Zacznijmy od tzw. kosztów bazowych, czyli tego, co obowiązuje nas w sytuacji, gdy nie zachodzą żadne dodatkowe okoliczności, jak np. refinansowanie pożyczki lub brak terminowej jej spłaty.
Do bazowych kosztów pożyczki zaliczamy następujące elementy:
- 1. opłata przygotowawcza
- 2. odsetki
- 3. prowizja za udzielenie pożyczki
- 4. opłata rejestracyjna
- 5. opłata za obsługę domową
- 6. Opłata za wypłatę pożyczki poprzez czek GIRO
1. Opłata przygotowawcza
Opłata przygotowawcza stanowi opcjonalny oraz niezbyt istotny dla całości kosztów element RRSO. W praktyce instytucje pożyczkowe często nie naliczają żadnej opłaty przygotowawczej, a w najgorszym wypadku jest koszt śladowy, przeważnie w wysokości co najwyżej kilku złotych.
Czysto teoretycznie opłata przygotowawcza powinna stanowić po prostu koszt przygotowania przez pożyczkodawcę umowy, sprawdzenia naszej zdolności kredytowej oraz koszt kilku innych tego rodzaju podstawowych procedur.
Stąd też w ogromnej większości przypadków wysokość opłaty przygotowawczej nie ma większego znaczenia na całościowy koszt pożyczki.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób pożyczkodawca informuje o wysokości opłaty przygotowawczej. Dla naszego dobra, informacja powinna zawierać konkretną sumę.
W praktyce jednak, zwłaszcza w przypadku podmiotów oferujących pożyczki pozabankowe na raty zdarza się, że wysokość opłaty przygotowawczej jest uzależniona od kwoty pożyczki.
Co więcej, opłata ta może także ulec zwiększeniu gdyby okazało się, że osoba wnioskująca posiada niesatysfakcjonujący scoring BIK, przez co staje się klientem podwyższonego ryzyka.
Przed podpisaniem umowy należy więc dokładnie sprawdzić nie tylko zawartość witryny internetowej pożyczkodawcy, ale również treść samego dokumentu, na którym mamy zamiar złożyć nasz podpis.
2. Odsetki
Odsetki to kolejny raczej opcjonalny element kosztów pożyczki. W przypadku kredytów bankowych, odsetki kapitałowe standardowo wchodzą w skład RRSO. W odniesieniu natomiast do pożyczek firm pozabankowych bardzo często możemy spotkać oferty dla nowych klientów, które szacują kwotę odsetek na 0 zł.
Czy jest to czynnik, który powinien budzić nasze podejrzenia?
Nie, o ile mamy do czynienia z instytucją pożyczkową (a nie tzw. parabankiem).
Instytucje pożyczkowe często rezygnują z naliczania odsetek kapitałowych ze względu na strukturę obecnie obowiązujących przepisów dotyczących Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania.
Głównym czynnikiem kosztów pożyczki niemal zawsze i tak pozostaje prowizja, przez co z perspektywy instytucji pożyczkowej odsetki nie stanowią elementu istotnego.
Jeżeli nawet ten element wchodzi w skład kosztów pożyczki, najczęściej ma wielokrotnie mniejsze przełożenie na RRSO, niż prowizja.
3. Prowizja za udzielenie pożyczki
O ile w przypadku odsetek lub opłat przygotowawczych mogliśmy mówić o “opcjonalnych” elementach RRSO, o tyle prowizja zasługuje już raczej na miano elementu obligatoryjnego.
Z praktycznego punktu widzenia właściwie nie spotkamy się z ofertami instytucji pożyczkowych, które rezygnują z naliczania prowizji (chyba że w odniesieniu do ofert promocyjnych, jak np. pożyczki przy RRSO 0%).
Prowizja prawie zawsze będzie stanowić najbardziej istotny element bazowych kosztów pożyczki.
Dlaczego?
Podobnie jak w przypadku odsetek, również podejście instytucji pożyczkowych do prowizji wynika wprost ze struktury określonych przepisów polskiego prawa.
Pamiętajmy, że standardowo instytucje pożyczkowe wliczają prowizję w poczet kosztów pożyczki. Jeżeli potencjalny pożyczkodawca wymaga uiszczenia prowizji jeszcze przed samym faktem udzielenia pożyczki, powinno to stanowić dla nas sygnał alarmujący.
4. Opłata rejestracyjna
Kolejny opcjonalny element kosztów pożyczki.
Warto wiedzieć, że w praktyce termin “opłata rejestracyjna” często jest używany zamiennie z terminem “opłata weryfikacyjna” chociaż teoretycznie zakresy znaczeniowe tych terminów nie są identyczne.
Opłata rejestracyjna to po prostu kwota, jaką musimy zapłacić za rejestrację w systemie danego pożyczkobiorcy i/lub weryfikację naszych danych osobowych.
Aktualnie sporo instytucji pożyczkowych oferuje klientom możliwość obejścia konieczności uiszczania opłaty rejestracyjnej, np. poprzez opcję weryfikacji danych osobowych poprzez skorzystanie z usługi Kontomatik albo usługi Instantor.
Warto przy tym pamiętać, że weryfikacja tożsamości poprzez Kontomatik lub Instantor nie działa tak samo jak tradycyjny przelew weryfikacyjny: usługi te oprócz danych osobowych pobierają również informacje na temat stanu naszego konta bankowego oraz historii przelewów.
5. Opłata za obsługę domową
W przypadku, gdy korzystamy z pożyczki z opcją obsługi domowej, możemy również ponieść koszty z tym związane. Najczęściej będzie to opłata w wysokości co najwyżej kilkunastu złotych.
6. Opłata za wypłatę pożyczki czekiem GIRO
Niektóre z instytucji pożyczkowych oferują swoim klientom możliwość dokonania wypłaty pożyczki z pominięciem obiegu bankowego, a mianowicie poprzez czek GIRO.
Standardowo, skorzystanie z takiej opcji będzie wiązać się z dodatkową opłatą w wysokości 4 zł.
Dodatkowe koszty pożyczki
Jeżeli chodzi o ewentualne dodatkowe koszty pożyczki, należy uwzględnić przede wszystkim trzy różne czynniki:
- 1. Opłaty wynikające z braku terminowej spłaty pożyczki
- 2. Opłaty za przedłużenie okresu spłaty pożyczki lub jej refinansowanie
- 3. Zmiana obowiązującej nas tabeli kosztów na skutek np. przekroczenia terminu spłaty pierwszej pożyczki
1. Opłaty wynikające z braku terminowej spłaty pożyczki
W przypadku, gdy nie spłacimy pożyczki na czas, pożyczkodawca ma prawo zacząć naliczać nam odsetki karne a także ewentualne opłaty związane np. z kosztem wysyłania do nas monitów z wezwaniami do zapłaty.
Wysokość odsetek karnych jest dokładnie regulowana przez prawo.
Co natomiast w przypadku kosztów monitów z wezwaniami do zapłaty?
Klienci często obawiają się, że podmiot pożyczkowy może całkowicie dowolnie naliczać np. koszt wysłania nam SMS-a z wezwaniem do zapłaty.
Warto więc zaznaczyć, że tego rodzaju obawy nie mają podstaw w odniesieniu do praktyk stosowanych przez instytucje pożyczkowe. Zarówno instytucje pożyczkowe, jak i banki zaprzestały praktyk tego rodzaju na skutek decyzji UOKiK w sprawie Banku Zachodniego WBK w roku 2014.
Niestety, fakt ten nie odnosi się do sfery tzw. parabanków, które de facto mogą naliczać klientowi koszty opłat za monity z wezwaniami do zapłaty w sposób całkowicie dowolny.
2. Opłaty za przedłużenie okresu spłaty pożyczki lub jej refinansowanie
Przede wszystkim należy mieć świadomość, że przedłużenie okresu spłaty nie jest tym samym, co refinansowanie pożyczki.
W tym pierwszym przypadku po prostu korzystamy z opcji wydłużenia okresu spłaty pożyczki, co zasadniczo nie wpływa na koszty bazowe, wiążąc się jedynie z koniecznością uiszczenia jednorazowej opłaty za przedłużenie.
Refinansowanie, czyli po prostu pożyczka refinansująca, stanowi natomiast już nowy produkt pożyczkowy. Mechanizm polega tutaj na tym, że zaciągamy kolejną pożyczkę w celu spłaty pożyczki już istniejącej.
W przypadku pożyczek refinansujących klientom bardzo często oferuje się nie ofertę pierwotnego pożyczkodawcy, lecz ofertę tzw. podmiotu współpracującego. Przed zdecydowaniem się na refinansowanie pożyczki warto więc dokładnie sprawdzić, jakim statusem prawnym cechuje się ów podmiot współpracujący a także, rzecz jasna, jak dokładnie przedstawiają się warunki pożyczki refinansującej.
3. Zmiana obowiązującej nas tabeli kosztów na skutek np. przekroczenia terminu spłaty pierwszej pożyczki
W tym przypadku mamy do czynienia, przynajmniej teoretycznie, z najbardziej kłopotliwym elementem tzw. kosztów dodatkowych.
Na dobrą sprawę, trudno nawet jednoznacznie stwierdzić, czy anulowanie promocyjnych warunków spłaty powinno być zaliczane do kategorii kosztów dodatkowych pożyczki.
Pomijając jednak te trudności, sam mechanizm jest bardzo prosty.
Zaciągając pierwszą, promocyjną pożyczkę w danej firmie warto pamiętać, że każda promocja posiada swoje warunki.
Standardowo jednym z tych warunków jest spłata zobowiązania w terminie. W przypadku, gdy nie wywiążemy się z tego obowiązku, firma pożyczkowa zgodnie z umową ma prawo anulować np. promocję RRSO 0% i naliczyć klientowi koszty zgodne z ofertą standardową.
Czy jest to nadużycie ze strony pożyczkodawcy?
Nie. Podpisując umowę na pierwszą, promocyjną pożyczkę godzimy się na warunki promocji. Jeśli więc dokonaliśmy ich naruszenia, pożyczkodawca ma prawo wyłączyć nas z uczestnictwa w promocji i doliczyć stosowne koszty do udzielonej pożyczki.
