RRSO, czyli Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania to wskaźnik mający na celu prezentację całościowych kosztów bazowych kredytu lub pożyczki.
RRSO bynajmniej nie stanowi wskaźnika, który w szeroko rozumianej ekonomii istniał “od zawsze”- jego historia jest stosunkowo krótka a samo stworzenie tego konceptu było motywowane konkretnymi powodami.
Ekonomiści bardzo często w sposób krytyczny odnoszą się wskaźnika RRSO jako głównego nośnika informacji na temat kosztów kredytu lub pożyczki.
Dlaczego?
Co prawda, ten wskaźnik uwzględnia wszystkie podstawowe koszty pożyczki, jednak jednocześnie kierowanie się wyłącznie wysokością tego wskaźnika przy wyborze konkretnej oferty może prowadzić na przysłowiowe manowce.
Co więc przede wszystkim warto wiedzieć na temat RRSO i jakie są dokładne przyczyny krytyki ze strony specjalistów od rynku finansowego? Postarajmy się odpowiedzieć na powyższe pytania.
Czym jest i jak działa RRSO?
Warto zacząć od faktu, że już sama pełna nazwa wskaźnika znanego nam jako RRSO jest w pewnym stopniu myląca.
Brzmienie pełnego terminu to Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania. Mogłoby to oznaczać, że RRSO niejako z definicji powinna obejmować jedynie takie koszty kredytu/pożyczki, jak prowizja czy odsetki kapitałowe.
W rzeczywistości jednak w skład RRSO wchodzi znacznie więcej czynników. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania jest mianowicie konstruktem obejmującym niniejsze rodzaje kosztów:
- 1. Odsetki
- 2. Prowizja za udzielenie kredytu/pożyczki
- 3. Wszelkiego rodzaju opłaty przygotowawcze
- 4. Opłaty za rozpatrzenie wniosku
- 5. Opłaty za dodatkowe usługi związane z przyznaniem kredytu/pożyczki
W swoich ogólnych zarysach, znaczenie każdego z powyższych punktów jest klarowne i nie nastręcza trudności interpretacyjnych. Komplikacje mogą się jednak pojawiać w przypadku korzystania z określonych rodzajów usług, przede wszystkim kredytów hipotecznych udzielanych przez banki lub też kredytów pod zastaw (np. nieruchomości).
W tym drugim przypadku bank może zażądać możliwości sprawdzenia, czy zastaw kredytu rzeczywiście posiada wartość równą tej, jaką deklaruje potencjalny kredytobiorca. Może to oznaczać np. inspekcję lub dokonanie wyceny zastawu (przykładowo mieszkania) przez współpracującego z bankiem specjalistę.
W takiej sytuacji, wysokość opłaty za rozpatrzenie wniosku kredytowego może być znacznie wyższa, niż w przypadku chociażby kredytów konsumpcyjnych lub pożyczek pozabankowych.
Co więcej, w niektórych przypadkach uzyskanie kredytu w banku jest uwarunkowane wcześniejszym uzyskaniem tzw. promesy kredytowej, co najczęściej także jest procedurą płatną i jako koszt wchodzi w skład Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania.
Warto także zdawać sobie sprawę, że w skład RRSO mogą wchodzić również koszty związane z tzw. cross-sellingiem. Zdarza się, że klient chcąc np. zaciągnąć kredyt w banku, otrzymuje jednocześnie propozycję założenia rachunku bankowego, wyrobienia karty kredytowej lub wykupu ubezpieczenia. W tej sytuacji, koszty wymienionych procedur również wchodzą w skład RRSO.
Jest to kwestia istotna, ponieważ w tym wypadku mamy do czynienia z całkowicie opcjonalnymi składnikami RRSO. Jeżeli więc klient jest zainteresowany nie tylko samym kredytem, ale również jednoczesnym wykupieniem ubezpieczenia lub otrzymaniem karty kredytowej, wskaźniki RRSO podawane przez banki np. w reklamach nie będą stanowić wiarygodnej informacji jeżeli chodzi o porównanie kosztów różnych ofert.
Jest to jeden z kłopotliwych paradoksów RRSO, mającego w zamierzeniu być pełną, kompleksową informacją na temat kosztów produktu pożyczkowego.
Rozpatrując kwestię RRSO należy pamiętać, że parametr ten obejmuje tylko i wyłącznie bazowe, czyli podstawowe koszty kredytu lub pożyczki. Oznacza to, że w skład RRSO z definicji nie wchodzą następujące koszty:
- 1. Prowizja za przyznanie pożyczki refinansującej
- 2. Opłata za przedłużenie okresu trwania pożyczki
- 3. Koszty wynikającego z braku spłaty zobowiązania w przewidzianym przez umowę terminie(odsetki karne, koszty monitów z wezwaniami do zapłaty itp).
Można więc powiedzieć, że:
RRSO informuje jedynie o stanie wyjściowym, jeżeli chodzi o strukturę kosztów produktu pożyczkowego.
Każda modyfikacja owego stanu(przedłużenie pożyczki, refinansowanie, odsetki karne) pozostają więc poza zakresem Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania.
Jaki jest cel istnienia RRSO?
Konstrukt Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania jest oczywiście dziełem polityków.
Najważniejszym dokumentem prawnym w tej kwestii jest Dyrektywa Komisji 2011/90/UE z dnia 14 listopada 2011 r.
W swoich założeniach, RRSO miało być obiektywnym wskaźnikiem prowadzącym do ujednolicenia obrazu ofert banków oraz podmiotów pozabankowych.
Innymi słowy, RRSO zostało stworzone oraz wprowadzone w życie po to, aby klient mógł z większą łatwością orientować się w kosztach produktów pożyczkowych, a także łatwiej porównywać warunki poszczególnych ofert.
Można powiedzieć, że z tej perspektywy RRSO okazało się konstruktem w sporej mierze pożytecznym: zarówno banki, jak i instytucje pożyczkowe nie mogą reklamować swoich ofert posługujących się arbitralnie wybranymi parametrami.
W ten sposób, istnienie wskaźnika RRSO rzeczywiście doprowadziło do pewnego ujednolicenia obrazu jeżeli chodzi o oferty pożyczek oraz kredytów. Oczywiście, w żaden sposób nie oznacza to, że RRSO jest konstruktem pozbawionym wad.
Kontrowersje i problemy związane z RRSO
Jak już wspominaliśmy, Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania często stanowi przedmiot krytyki ze strony ekonomistów.
Przyczyną owych krytycznych opinii jest może nie tyle sama wadliwa struktura RRSO (chociaż można spotkać i takie recenzje), ile fakt, że klienci bardzo często kierują się rozumowaniem pt. im niższe RRSO, tym tańszy kredyt/pożyczka.
W rzeczywistości natomiast, o ile RRSO może być uznawane za pożyteczne narzędzie jeżeli chodzi o samą informację na temat bazowych kosztów kredytu, o tyle wskaźnik ten niekoniecznie sprawdza się w roli głównego kryterium dla porównań pomiędzy różnymi ofertami.
Należy pamiętać o tym, na co wskazuje już sama pełna nazwa RRSO, czyli Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania. RRSO informuje nas więc o bazowych kosztach kredytu w stosunku rocznym. Jeśli jednak porównujemy ze sobą dwie oferty np. pożyczek o różnym czasie trwania, RRSO nie będzie stanowić pomocnego kryterium.
Zasadniczo bowiem, wartość RRSO jest tym niższa, im dłuższy czas trwania kredytu. Oznacza to, że np. kredyt z okresem spłaty wynoszącym 12 miesięcy niemal na pewno będzie posiadał RRSO wyższe, niż kredyt z okresem spłaty wynoszącym 24 miesiące.
Jednocześnie jednak, ostateczny, całkowity koszt kredytu z dużym prawdopodobieństwem będzie wyraźnie wyższy właśnie w drugim z wymienionych przypadków, czyli w przypadku kredytu na 24 miesiące.
Stąd wniosek, że jako instrument porównawczy RRSO może być użyteczne jedynie w odniesieniu do ofert pożyczek lub kredytów o takim samym czasie trwania.
Kolejna istotna kontrowersja związana z RRSO to sprawa rat malejących. Również w tym wypadku RRSO może wprowadzić nas w błąd.
Co do zasady bowiem, w przypadku kredytów z ratą malejącą RRSO jest wyższe, niż w przypadku kredytów z ratą stałą. Może to sugerować, że kredyt z ratą malejącą jest droższy. W rzeczywistości jednak, przeważnie okazuje się, że całkowity, ostateczny koszt kredytu z ratą malejącą jest niższy, niż w przypadku identycznego kredytu z ratą stałą.
Istnieje również inna trudność, o której już wspominaliśmy, a mianowicie fakt, że RRSO co do zasady stanowi informację o bazowych kosztach kredytu w ścisłym znaczeniu tego terminu.
W przypadku więc, gdy np. oprócz kredytu dokonujemy jednocześnie wykupu ubezpieczenia, podstawowa informacja na temat RRSO (na przykład ta zawarta w reklamie danego banku) może nie być wiarygodnym narzędziem jeżeli chodzi o porównanie różnych dostępnych ofert.
