Niespłacone zadłużenie to sytuacja, którą przeważnie kojarzymy z takimi konsekwencjami, jak wszczęcie procedury windykacyjnej, zajęcie majątku przez komornika czy też wpisanie naszych danych do takich baz dłużników jak BIK, BIG czy KRD.
Warto jednak mieć świadomość, że w określonych sytuacjach polskie przepisy przewidują również znacznie surowsze kary dla dłużników.
W zależności od indywidualnego charakteru danego przypadku, niespłacone długi mogą zakończyć się nawet wyrokiem ograniczenia wolności i pobytem w więzieniu.
Należy jednak mieć świadomość, że kara więzienia za długi może zostać zastosowana tylko w wyjątkowych, precyzyjnie określonych przez polskie przepisy sytuacjach.
Czy jednak oznacza to, że np. konsumenci posiadający zadłużenie w banku lub firmie pożyczkowej mogą z definicji nie są zagrożeni tym rodzajem sankcji?
Niekoniecznie.
Wiele będzie tutaj zależeć od naszego postępowania, zarówno na etapie starania się o przyznanie pożyczki chwilówki lub kredytu, jak też na etapie ewentualnego dochodzenia swoich roszczeń przez wierzyciela.
W jakich więc sytuacjach posiadane zadłużenie może skończyć się karą więzienia oraz jakie warunki muszą zostać spełnione przez dłużnika, aby dotyczyło go ryzyko zastosowania tego rodzaju sankcji?
Przyjrzyjmy się tej kwestii nieco dokładniej.
Kiedy za długi można trafić do więzienia?
Przede wszystkim warto zaznaczyć, że zgodnie z polskim prawem sam fakt zadłużenia konsumenta, nawet jeśli jest to zadłużenie znacząco, nie stanowi podstawy do zastosowania sankcji karnej w postaci więzienia.
Jednocześnie warto mieć jednak świadomość, że kara więzienia może nam grozić w związku z określonymi sytuacjami “dodatkowymi”, które występują łącznie z zadłużeniem lub też miały miejsce np. w trakcie starania się przez konsumenta o uzyskanie pożyczki pozabankowej, kredytu w banku lub innej formy finansowania.
Polskie przepisy przewidują możliwość zastosowania kary w postaci więzienia w następujących sytuacjach:
- 1. Składanie fałszywych dokumentów lub oświadczeń w celu uzyskania kredytu/pożyczki lub innej formy finansowania (tzw. wyłudzenie, do 5 lat)
- 2. Unikanie płacenia posiadanych zobowiązań lub ukrywanie majątku przed komornikiem sądowym (do 5 lat za kratkami)
- 3. Wyzbywanie się majątku w celu uniknięcia spłaty długów (do 5 lat więzienia)
- 4. Brak spłaty grzywny (do 30 dni odsiadki)
- 5. Zaleganie z płatnościami za alimenty w przypadku, gdy dłużnik np. zataja swoje dochody, celowo nie stara się o znalezienie zatrudnienia lub też pracuje “na czarno” (do 2óch lat odsiadki)
- 6. Unikanie płacenia podatków w sytuacji, gdy zaniechanie podatkowe dłużnika wynosi co najmniej 5 x pensja minimalna – w takiej sytuacji zaległości podatkowe są traktowane przez prawo jako przestępstwo, a nie jako wykroczenie (do roku odsiadki)
Składanie fałszywych dokumentów lub oświadczeń w celu uzyskania kredytu/pożyczki lub innej formy finansowania
Przeważnie zdajemy sobie sprawę z faktu, iż przestępstwem jest np. posługiwanie się fałszywymi lub nawet przerobionymi dokumentami w celu uzyskania na przykład kredytu w banku.
Warto jednak zdawać sobie sprawę z faktu, iż w tym przypadku polskie prawo jest zdecydowanie bardziej restrykcyjne, niż skłonni jesteśmy sądzić.
Przestępstwem podlegającym karze pozbawienia wolności jest nie tylko posługiwanie się sfałszowanymi dokumentami, ale również podawanie niezgodnych ze stanem faktycznym informacji na temat osiąganych dochodów.
Kwestia ta jest regulowana przez art. 297 § 1 Kodeksu Karnego, według którego:
“Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogoś innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu, lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji, lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument, albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, polega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”.
Jak więc widać, przestępstwem może być również np. podanie zawyżonej wysokości osiąganych dochodów w wypełnianym online wniosku o pożyczkę pozabankową.
Jakie jest jednak praktyczne ryzyko, iż tego rodzaju działanie rzeczywiście skończy się skierowaniem sprawy do Sądu oraz karą pozbawienia wolności?
Tutaj tak naprawdę trudno o jednoznaczną ocenę.
Co do zasady, firmy pożyczkowe nie dysponują narzędziami pozwalającymi im na dokładne sprawdzenie wysokości dochodów uzyskiwanych przez pożyczkobiorcę.
W określonych sytuacjach podmiot pożyczkowy może jednak postarać się jednak o dokładniejszą weryfikację podanych przez nas informacji, żądając np. zaświadczenia o zarobkach wystawionego przez pracodawcę.
Takie sytuacje to przede wszystkim:
- 1. Brak historii kredytobiorcy w BIK lub historia negatywna
- 2. Zaleganie ze spłatą pożyczki/kredytu
- 3. Powzięcie przez bank/firmę pożyczkową podejrzenia, iż pożyczkobiorca podał we wniosku nieprawdziwe dane lub też posłużył się sfałszowanymi dokumentami
Unikanie płacenia posiadanych zobowiązań lub ukrywanie majątku przed komornikiem sądowym
Kolejna istotna okoliczność, która może grozić karą pozbawienia wolności, to oczywiście szeroko rozumiane utrudnianie egzekucji komorniczej lub ukrywanie/wyzbywanie się majątku.
Ta kwestia jest regulowana przez: art. 300 § 1 Kodeksu Karnego, według którego:
“Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3″ a także przez art. 300 § 2 Kodeksu Karnego: “Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte, lub zagrożone zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5“.
W praktyce oznacza to, że karze pozbawienia wolności będą podlegać między innymi takie działania, jak:
- 1. Wyzbywanie się składników majątku lub przenoszenie ich własności na inne osoby
- 2. Zatajanie informacji na temat posiadanego majątku lub osiąganych przez siebie dochodach
- 3. Celowe niszczenie lub uszkadzanie składników posiadanego majątku
- 4. Uzyskiwanie dochodów “na czarno” w sytuacji, gdy toczy się przeciwko nam postępowanie egzekucyjne
Jednocześnie warto mieć świadomość faktu, że podane powyżej sytuacje to tylko wybrane przykłady.
Znaczenie terminu “utrudnianie egzekucji zadłużenia” należy rozumieć w sposób szeroki.
Z przestępstwem mamy potencjalnie do czynienia zawsze wtedy, gdy dłużnik w sposób świadomy działa na rzecz utrudnienia lub uniemożliwienia egzekucji wierzytelności.
Unikanie płacenia alimentów
Restrykcyjne są również regulacje dotyczące kar za długi alimentacyjnych.
Co do zasady, kara więzienia może zostać zastosowana już wtedy, gdy:
- 1. Dłużnik zalega z płatnością trzech okresowych świadczeń alimentacyjnych
- 2. Dłużnik nie ureguluje zaległych zobowiązań pomimo wcześniejszego otrzymania wezwania do zapłaty i/lub nałożenia kary grzywny
Karalne są jednak również te sytuacje, w przypadku których Sąd stwierdzi, iż rodzic w sposób celowy uchyla się od obowiązku alimentacyjnego, na przykład poprzez takie działania, jak brak podjęcia pracy zarobkowej, praca “na czarno” lub ukrywanie posiadanego przez siebie majątku.
Warto również mieć świadomość, że ewentualne zaległości w spłacie alimentów zostaną potraktowane przez Sąd bardziej surowo oraz będą podlegać wyższej karze, jeżeli w trakcie postępowania sądowego stwierdzi się, że długi alimentacyjne powodują “niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych” w odniesieniu do osoby, na rzecz której świadczone są alimenty.
Kara za niepłacenie alimentów może wynieść od 1 roku do dwóch lat pozbawienia wolności.
Podsumowując temat odsiadki za długi
Jak więc widać, wbrew obiegowym przekonaniom możliwość trafienia za kratki z powodu długów jest nie tylko jak najbardziej realna, ale również może stanowić następstwo wielu różnego rodzaju działań, z których nielegalności bardzo często zwyczajnie nie zdajemy sobie sprawę.
Warto mieć to na uwadze na przykład w przypadku starania się o kredyt w banku lub pożyczkę pozabankową lub też w sytuacji, gdy toczy się przeciwko nam postępowanie egzekucyjne.
Pamiętajmy również, że podjęcie uczciwych negocjacji z wierzycielem zawsze stanowi ze wszech miar lepszą opcję, niż próby “kombinowania” w celu uniknięcia zapłaty posiadanych długów.
W tym drugim przypadku ryzykujemy bowiem nie tylko wpisem naszych danych do baz dłużników lub też uciążliwą procedurą windykacyjną, ale także nałożeniem na nas znacznie poważniejszych konsekwencji.
